Πρώτα εμπιστεύεσαι και μετά επενδύεις!

Έχουμε μιλήσει αμέτρητες φορές για την αναγκαιότητα της ύπαρξης του διαλόγου, της συνομιλίας της συνύπαρξης απόψεων και επιχειρημάτων προκειμένου να πάμε ένα βήμα πιο μπροστά και να καταλήξουμε στο ορθότερο, στο πιο κοντινό για όλους, στο πιο ανεκτό, το έως τώρα πιο αποδεκτό ή και στο λιγότερο επιζήμιο. Πάντα όταν δίνουμε τα χέρια σε μια συμφωνία έχουμε τη παραδοχή πως πάμε μαζί σε αυτό που καταλήξαμε και αν αποτύχει θα ξέρουμε και οι δύο τι δεν μπορέσαμε να προβλέψουμε, σε τί είμασταν σίγουροι και τί μας προβλημάτιζε και τελικά τί πήγε στραβά.

Η υπέροχη αυτή διεργασία που εμπλέκει σκέψεις, φόβους, επιχειρήματα, δυναμικές και ιδέες δίνει σε όλους τη δυνατότητα της εμπλοκής, της έκφρασης, της επιτυχίας αλλά και το βάρος των ευθυνών. Η ευθύνη των λεγομένων μας αλλά και αυτών που επιλέγουμε να μην πούμε, δεν βαραίνει μόνο εμάς αλλά και την απόφαση που τελικά λαμβάνεται. Ομοίως, έχουμε ευθύνη ως πολίτες τόσο για τη συμμετοχή μας όσο και για την απουσία μας στο διάλογο.

Η κυβερνητική ατζέντα λόγου χάριν εκτός από μια προτεραιοποίηση των θεμάτων με τα οποία επιλέγει να ασχοληθεί η κυβέρνηση, καταδεικνύει την ίδια στιγμή και τα ζητήματα που επιλέγει να αφήσει στην άκρη. Φαντάζομαι πως τα νομοσχέδια που έρχονται προς ψήφιση δεν είναι πάντα εκείνα που ενδεχομένως οι πολίτες θα τα αξιολογούσαν ως προτεραιότητες. Αν επέλεγαν οι πολίτες τα θέματα της ατζέντας, μάλλον αυτά θα ήταν διαφορετικά. Σε κάποιο πειραματικό στάδιο ίσως κάτι τέτοιο θα ήταν αρκετά ενδιαφέρον τόσο για τους πολίτες όσο και για το πώς θα διαμορφωνόταν οι ομάδες πίεσης.

Από το 2009 στη δημόσια διαβούλευση έχουν καταγραφεί 1167 διαβουλεύσεις με το σύνολο των σχολίων από χρήστες να φτάνουν τα 378.913 (gov.gr). Χωρίς να χαρακτηρίσουμε τις συμμετοχές ή τα σχόλια πολλά ή λίγα, λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία της ποιότητας των σχολίων που υποβάλλονται, μπορούμε να δούμε με αρκετό ενδιαφέρον πως τα περισσότερα σχόλια έχουν καταγραφεί (2009-έως σήμερα) για τις παρακάτω πράξεις δημόσιας διαβούλευσης. Εντυπωσιακή καταγραφή σχολίων παρατηρείται στο σχέδιο νόμου για το νέο πλαίσιο για την ευζωία των ζώων συντροφιάς με 28.535 σχόλια!. Για το 2024 η αμυντική καινοτομία και η ισότητα στον πολιτικό γάμο κρατά τα πρωτεία!

Η υποχρεωτική ανάρτηση των νόμων, κυβερνητικών και διοικητικών πράξεων στο Διαδίκτυο (ν. 3861/2010) αποτελεί σημαντικό εργαλείο όχι μόνο ενημέρωσης και πληροφόρησης των πολιτών για την κυβερνητική πολιτική και διοίκηση αλλά και εργαλείο ελέγχου από την μεριά του κράτους. Ωστόσο, ως προς το πρώτο σκέλος που αφορά και στοχεύει στην ανοιχτή διακυβέρνηση, υπό τις αρχές καλής διακυβέρνησης και χρηστής διοίκησης (ν. 4622/2019) και την ενεργή συμμετοχή του πολίτη στις αποφάσεις μέσω της δημόσιας διαβούλευσης, παρατηρούμε πως ίσως αυτός ο θεσμός θα πρέπει να ενισχυθεί ακόμα περισσότερο.

Στη θεωρία, η διαδικασία της δημόσιας διαβούλευσης ενισχύει τη δημοκρατία, προωθεί τη διαφάνεια και ενθαρρύνει τη συμμετοχή του κοινού. Όμως, πώς λειτουργεί αυτή η διαδικασία στην πράξη; Κατά πόσο η δημόσια διαβούλευση στην Ελλάδα επιτυγχάνει τον στόχο της; Οι Έλληνες πολίτες ενδιαφέρονται ή γνωρίζουν τη δυνατότητα που έχουν να παρέμβουν; Μπορούμε να μετρήσουμε τελικά σε ποιο βαθμό η συμμετοχή των πολιτών έχει ουσιαστική επίδραση στις τελικές αποφάσεις; Και τελικά οι πολίτες, έχουν δύναμη να αναστρέψουν μια απόφαση μέσω των σχολίων τους;

Το ότι δίνεται βήμα στους πολίτες δεν σημαίνει απαραιτήτως ότι η διαδικασία είναι εύχρηστη, παράγει αποτέλεσμα και τελικά ενισχύει την διαφάνεια, την εμπιστοσύνη και τη συνοχή του κοινωνικού συνόλου προς την πολιτεία. Έχοντας στη διάθεσή μας όμως αυτό το εργαλείο θα μπορούσαμε να βελτιώσουμε το αποτέλεσμα και να ενισχύσουμε ουσιαστικά τη δύναμη των πολιτών, εκπαιδεύοντάς τους αρχικά στην αξία της συμμετοχής, εφόσον βέβαια αξίζει τον κόπο!

Εφόσον πιστεύουμε λοιπόν πόσο  χρήσιμη και σημαντική είναι η δημόσια διαβούλευση, θα πρέπει να δούμε λόγου χάριν αν ο χρόνος που δίδεται στους πολίτες και άλλους φορείς είναι επαρκής προκειμένου να μελετήσουν σε βάθος τα κείμενα και να υποβάλουν ουσιαστικά σχόλια, αντεπιχειρήματα και βιβλιογραφία επί των προς διαβούλευση σχεδίων νόμων ή προτάσεων. Το χρονικό περιθώριο για σχολιασμό καθορίζει και τη συμμετοχή αλλά και την ποιότητα των παρατηρήσεων. Επιπροσθέτως, αν και η «Ανάλυση Συνεπειών Ρύθμισης» δρομολογεί τη σκέψη του αναγνώστη, οι λέξεις κλειδιά, η υπογράμμιση των σημαντικότερων σημείων θα διευκόλυναν και θα επιτάχυναν ακόμα περισσότερο την κατανόηση. Θα ήταν επίσης βοηθητικό ένα χρονοδιάγραμμα με τα επικείμενα θέματα προς διαβούλευση.

Να σημειώσουμε δε πως σημαντικές πράξεις υποβάλλονται εν μέσω διακοπών καλοκαιριού περιορίζοντας τον όποιο σχολιασμό. Να μην ξεχνούμε και περιπτώσεις διαγωνισμών ή προκηρύξεων που αναρτώνται τελευταία στιγμή, λίγο πριν την λήξη των προθεσμιών τους. Παρόμοια πολλά τέτοια παραδείγματα αμαυρώνουν την όποια καλή προσπάθεια. Ωστόσο, όταν γίνεται δουλειά οι πολίτες το αναγνωρίζουν.

H εμπιστοσύνη στο κράτος, είναι το πιο δύσκολο στοίχημα για κάθε κυβέρνηση. Τα εργαλεία μόνα τους δεν αποδεικνύουν τίποτα. Δυστυχώς, ταυτίζουμε ακόμα, και όχι αδίκως, τις υπηρεσίες του κράτους με την εκάστοτε κυβέρνηση. Οι κρατικές υπηρεσίες, θα πρέπει να εκπληρούν το σκοπό και το έργο τους ανεξάρτητα από τις κυβερνήσεις. Αλίμονο αν χρωματίζουμε συνεχώς τα αυτονόητα!

Στην Ελλάδα, η εμπιστοσύνη αυτή έχει κλονιστεί αμέτρητες φορές και δυστυχώς δεν έχουμε καταφέρει ως κράτος να ανακτήσουμε την πίστη μας στους θεσμούς, στους κυβερνώντες ακόμα και στους συνανθρώπους μας. Στο κοινωνικό κεφάλαιο, δηλαδή το κατά πόσο συνεκτική είναι η κοινωνία όσον αφορά την εμπιστοσύνη, τον σεβασμό και την αλληλοβοήθεια μεταξύ των πολιτών και των θεσμών με τους οποίους αλληλοεπιδρούν, η Ελλάδα κατατάσσεται στη τελευταία θέση μεταξύ των 20 χωρών της Δυτικής Ευρώπης και στη 101η /167 παγκοσμίως. Επίσης, τελευταία παραμένει στη Δυτική Ευρώπη και 43η/167 παγκοσμίως και στον δείκτη «Διακυβέρνηση» ο οποίος μετρά κατά πόσον οι κυβερνήσεις λειτουργούν αποτελεσματικά και χωρίς διαφθορά. (Legatum ProsperityIndex 2023).

Η έκθεση στο διαδίκτυο και η δημοσιότητα πολλές φορές αρκούν για να ταυτιστεί το ορατό με το αποδεκτό ή το νόμιμο. Αυτό όμως είναι μια πλάνη. Πόσες φορές είδαμε τη δημοσιότητα να αντικαθιστά το έλεγχο. Προϋπόθεσή για μια δημοκρατική διαδικασία είναι η ουσιαστική συμμετοχή, η εμπλοκή και ο ενδελεχής έλεγχος. Κάθε τί τυπικό και επιδερμικό υπονομεύει την εμπιστοσύνη των πολιτών στο θεσμό και το κράτος φαντάζει χάος. Είναι ενδεικτικό ότι, παρά την πρόοδο στη ψηφιοποίηση των διαδικασιώ και των κρατικών φορέων, της δημόσιας διαβούλευσης, της Διαυγείας, της νέας πλατφόρμας Δημοσίων Έργων (erga.gov.gr) και άλλων εφαρμογών του gov.gr, η έλλειψη εμπιστοσύνης, ο νεποτισμός, η διαφθορά παραμένουν σε υψηλά επίπεδα. Επιτέλους πρέπει να δούμε τί φταίει.

Η Ελλάδα με πολλή προσπάθεια κατάφερε να εναρμονιστεί με πρακτικές που παρέχουν τα εργαλεία και τη δυνατότητα να εξασφαλίσει μια ποιοτική ουσιαστική δημοκρατία στου πολίτες της. Για να εμπιστευτούν οι πολίτες το κράτος θα πρέπει το κράτος πρώτα να πιστέψει στους πολίτες του, να τους ακούσει προσεκτικά και με ειλικρίνεια, να πάψει να είναι φοβικό, άδικο και τιμωρητικό. Με λίγα λόγια να επενδύσει στους πολίτες του. Η αρχική επένδυση θα πρέπει να αφορά σε αυτήν την πολύπαθη σχέση, κράτος και πολίτη. Ίσως τότε θα μπορέσουμε να μιλάμε σοβαρά για σεβασμό στο τόπο μας και φυσικά για ξένους επενδυτές και όχι για σωτήρες!

 

Πηγή: morningview.gr